2 - Safar

ڕۆژی ( ١٢ ) ی - رەبيعی یەکەم -

لە ڕۆژی ( ١٢ ) ی ئه‌م مانگه‌ پیرۆزه‌دا كه‌ مانگی‌ ره‌بیعی‌ یه‌كه‌مه‌، پێغه‌مبه‌ری‌ خودا ( صلى الله عليه وسلم ) ، له‌ دایك بووه‌.

ڕووداوی ئیسڕاو میعڕاج:

هه‌ڵبه‌ت ڕووداوی ئیسڕاو میعڕاج، گه‌وره‌ترین و به‌رچاوترین ئایه‌ت و نیشانه‌ گه‌وره‌كانی خوای په‌روه‌ردگاره‌، كه‌ تێیدا ڕاستێتی و به‌رزی و پله‌و پایه‌ی پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی (صلى الله عليه وسلم) ده‌رده‌خات لای خۆی و پاشان ئوممه‌ت و شوێنكه‌وتووانی لێ ئاگادار ده‌كاته‌وه‌ كه‌ ئه‌و پێغه‌مبه‌ره‌ حاڵ و مه‌قامی لای خودا چۆنه‌، هه‌روه‌ك به‌ڵگه‌ی تواناو هێزی خوای گه‌وره‌ش ده‌خاته‌ ڕوو.
خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت: {{سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آيَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ}}. الاسراء: ١.
واته‌: پاكی و بێعه‌یبی بۆ كه‌سێ‌ له‌ شه‌وێكدا شه‌وڕۆیی به‌ عه‌بدی خۆی كرد، له‌ مزگه‌وتی پیرۆزی مه‌ككه‌وه‌ بۆ مزگه‌وتی ئه‌قساوه‌، ئه‌و مزگه‌وته‌ی ئێمه‌ پیت و پیرۆزیمان داوه‌ به‌ ده‌رووبه‌ره‌كه‌ی، به‌و نیازه‌ی كه‌ هێندێك به‌ به‌ڵگه‌ی خۆمانی پیشان بده‌ین، هه‌ر خۆی بیسه‌رو بینایه‌.
له‌م شه‌وه‌دا پێغه‌مبه‌ر (صلى الله عليه وسلم) ڕووبه‌ڕووی ڕووداوگه‌لێكی زۆر سه‌رنج ڕاكێش و تێڕاماوو پڕ له‌ موعجیزه‌ی گه‌وره‌ ده‌بێته‌وه‌، له‌وانه‌ له‌تكردنی سینه‌ی پیرۆزی و پاشان شتنی، تا بۆ ئه‌م گه‌شته‌ پڕ له‌ڕووداوه‌ ساز ببێت، پاشان شه‌وڕۆ پێكردنی بۆ مزگه‌وتی ئه‌قساو پاشان بۆ ماوه‌یه‌كی دیاركراوو به‌رزكردنه‌وه‌ی به‌ره‌و ئاسمان، هه‌روه‌ها نوێژ پێكردنی به‌ پێغه‌مبه‌ران له‌ به‌یتولمه‌قدیس و ئینجا به‌رزكردنه‌وه‌ی به‌ره‌و ئاسمانه‌كان و گه‌یشتنی به‌ فریشته‌كان و پاشان تێپه‌ڕبوون به‌ هه‌رحه‌وت ئاسمانه‌كان و گه‌یشتنی به‌ شوێنێك كه‌ كه‌س بۆی نه‌بێ‌ و نه‌توانێت وه‌ك ئه‌و بگات پێی. ئینجا فه‌ڕزبوونی پێنج نوێژه‌كه‌و بینینی به‌هه‌شت و زۆری تر كه‌ له‌ فه‌رمووده‌ سه‌حیحه‌كانی پێغه‌مبه‌ر (صلى الله عليه وسلم) دا هاتوون.

چەند بیدعەیەک و داهێنراوێک لەم مانگەدا:

ـــ نوێژی ڕه‌غائب و زیندووكردنه‌وه‌ی شه‌وی (٢٧)ی ڕه‌جه‌ب به‌و گومانه‌ی كه‌ ئه‌وه‌ شه‌وی شه‌وڕه‌وی و بڵندبوونه‌وه‌ ( الأسراء والمعراج )ه‌.
وه‌ شه‌وی ئیسرا و میعراج نازانرێت كه‌ی بووه‌ و چ شه‌وێكه‌ و‌ ئه‌گه‌ر زانراش، دروست نییه‌ ئاهه‌نگی بۆ بگێڕیت؛ چونكه‌ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) ئاهه‌نگی پێوه‌ نه‌گێڕاوه‌ و زیندوی نه‌كردۆته‌وه. هه‌روه‌ها جێنیشینه‌ ڕاشیده‌كان و هاوه‌ڵه‌كانی دیكه‌ش -خوا لێیان ڕازی بێت-. جا ئه‌گه‌ر ئه‌وكاره‌ سوننه‌ت بوایه، ئه‌وه‌ ئه‌وان له‌پێش ئێمه‌دا ده‌یانكرد و ده‌بوونه‌ پێشه‌نگ بۆمان.

بیدعە و داهێنراو لەم مانگەدا:

بیدعەی ئاهه‌نگگێڕان له‌ شه‌وی نیوه‌ی شه‌عباندا كه‌ له‌ناو گه‌لی‌ كوردا به " شه‌وی‌ بەرات" بەناوبانگە

١ ــ ڕۆژوو :

ڕۆژووی مانگی ڕمه‌زان پایه‌یه‌كه‌ له‌ پایه‌كانی ئیسلام.
ڕۆژووی مانگی ڕه‌مه‌زان فه‌رزه‌، به‌ به‌ڵگه‌ی قورئان وسوننه‌ت و ئیجماعی موسوڵمانان.

به‌ڵگه‌ی قورئانی پیرۆز: خودای گه‌وره‌ فه‌موویه‌تی: {{يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ}} (البقرة:١٨٣)، واته‌: ئه‌ی ئه‌وانه‌ی كه‌ ئیمانتان هێناوه‌! ڕۆژووتان له‌سه‌ر فه‌رزكراوه‌، هه‌روه‌ك چۆن له‌سه‌ر ئه‌وانه‌ی پێش ئێوه‌ فه‌رزكرابوو، به‌ڵكه‌ ته‌قوای خودا بكه‌ن. هه‌ر پاش ئایه‌تێكی دیكه‌ ده‌فه‌رموێت: {{شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ}} (البقرة:١٨٥)، واته‌: مانگی ڕه‌مه‌زان ئه‌و مانگه‌یه‌ كه‌ قورئانی تێدا دابه‌زێنراوه‌، بۆ ڕێنمایی خه‌ڵك و ڕوونكردنه‌وه‌ی ڕێگای ڕاست و جیاكردنه‌وه‌ی حه‌ق و ناحه‌ق، جا هه‌ركه‌سێكتان گه‌یشته‌ ڕه‌مه‌زان با ڕۆژووی بگرێت.
ـــــــ هەروەکا ئەنجامدانی نوێژی ته‌راویح لەشەوانی رەمەزاندا بە کۆمەڵ سوننه‌تێكی دووپات و چه‌سپاوه ( سُنَّةٌ مؤكَّدة )‌‌.

به‌ڵگه‌ی سوننه‌ت:
فه‌رمووده‌ی درووست له‌مه‌ڕ فه‌رزێتیی ڕۆژووی مانگی ڕه‌مه‌ان زۆر هاتوون، له‌وانه‌: ١ـ ئیبن عومه‌ر (رضي الله عنهما) ده‌گێڕێته‌وه‌ كه‌ پێغه‌مبه‌ری خودا (صلى الله عليه وسلم) فه‌رموویه‌تی: (بني الإسلام على خمس شهادة أن لا إله إلا الله وأن محمدا رسول الله وإقام الصلاة وإيتاء الزكاة والحج وصوم رمضان) (١)، واته‌: (ئیسلام له‌سه‌ر پێنج پایه‌ هه‌ڵچنراوه‌، به‌م شێوه‌یه‌: شایه‌تی به‌وه‌ی كه‌ هیچ په‌رستراوێكی ڕاسته‌قینه‌ جگه‌ له‌ ئه‌ڵا نییه‌ و موحه‌ممه‌دیش پێغه‌مبه‌ری خودایه‌، نوێژكردن، زه‌كاتدان، حه‌جكردن و ڕۆژووی ڕه‌مه‌زان).
(١) گێڕانه‌وه‌ی بوخاری: (٨) و موسلیم: (١٦).

٢ ــ شه‌وی قه‌در ( ليلة القدر ):
شه‌وی (ليلة القدر) چاكترین شه‌وی مانگی ڕه‌مه‌زانه‌‌، هه‌روه‌ك خوای په‌روه‌ردگار ده‌فه‌رموێ: {{{{إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ (١) وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ (٢) لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ (٣)}} واته‌: ئێمه‌ قورئانمان له‌م شه‌و هێناوه‌ته‌ خواره‌وه‌، تۆ چوزانیت كه‌ شه‌وی قه‌در چییه‌؟ شه‌وی قه‌در خێری زیاتره‌ له‌ هه‌زار مانگ. واته‌ خێری نوێژوو قورئان خوێندن و دوعا خوێندن و زیكر خوێندن تێیدا خێری به‌ قه‌د خێری هه‌زار مانگ زیاتره‌.

‌١ ــ هاتنی جەژنی ڕەمەزان کە دەکەوێتە سەرەتای مانگی شەوال.

٢ ــ به‌رۆژوبونی شه‌ش رۆژ لە مانگی شه‌وال دا
گرتنى ڕۆژووى مانگى شەوال يەكێكە لەو دەرفەتە گرنگانە بۆ بەردەوام بوون لەسەر ڕۆژوو گرتن و تەواكەريشە بۆ ڕۆژووى مانگى ڕەمەزان چونكە پێغەمبەرى خوا (صلى الله عليه وسلم) فەرموويەتى: " من صام رمضان ثم أتبعه ستا من شوال كان كصيام الدهر " (رواه مسلم). واتە: ئەوەى ڕۆژووى مانگى ڕەمەزان و بەدوايدا شەش ڕۆژ لەمانگى (شوال) بگرێت وەكو ئەوە وايە بەدرێژايى ساڵێك بەڕۆژوو بوبێت.
تێنینی: بەڕۆژوبوونی ئەم شەش ڕۆژە واجب نییە ڕاستەوخۆ دوای ڕۆژی جەژن ئەنجام بدرێت، بەڵكو دروستە دوای جەژن بە ڕۆژێك یان چەند ڕۆژێك لەسەر یەك (مُتتالـی) یان بە لە یەك جیا (متفرق) لە مانگی (شەوال)دا بگرێت چۆن بۆی ڕێككەوت.

١ ــ بەڕۆژووبونی (٩) نۆ ‌ڕۆژ‌ی سه‌ره‌تای مانگی (ذی الحجة‌) كه‌ به‌ نۆمینه‌ی حاجیان به‌ ناوبانگه، كه‌ خوای گه‌وره‌ ڕێزو فه‌رزی ئه‌م ده‌ ڕۆژه‌ی داوه‌ به‌سه‌ر سه‌رجه‌م ڕۆژه‌كانی تری ساڵدا، هیچ ڕۆژێكی دیكه‌ی ساڵی نییه‌ به‌ ئه‌ندازه‌ی ئه‌م ده‌ ڕۆژه‌ به‌ پیت وبه‌ره‌كه‌ت و به‌ڕێز بێت، له‌ ئیبن عه‌باسه‌وه‌ خوا لێی ڕازی بێت كه‌ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رموویه‌تی: "ما من أيام العمل الصالح فيهن أحب إلى الله منه في هذه الأيام العشر. قالوا ولا الجهاد في سبيل الله؟!! قال: ولا الجهاد في سبيل الله، إلا رجل خرج بنفسه وماله ولم يرجع من ذلك بشيء" أخرجه البخاري ٢/٤٥٧. (هیچ ڕۆژێك نییه‌ تێایدا كرده‌وه‌ی چاكه‌ خۆشه‌ویستر بێت لای خوا له‌م ده‌ ڕ‌ۆژه‌، گوتیان نه‌ جیهادیش له‌ پێناوی خوادا به‌و شێوه‌یه‌؟! فه‌رمووی: نه‌ جیهادیش له‌ پێناوی خوادا به‌م شێوه‌یه‌، مه‌گه‌ر كه‌سێك به‌ خۆی ماڵیه‌وه‌ ده‌رچوبێت بۆ جیهاو به‌ هیچ شتێكه‌وه‌ نه‌گه‌ڕێته‌وه‌).

٢ ــ ڕۆژی عه‌ره‌فه‌ی تێدایه، ڕۆژی (٩)ی ذی الحجة‌‌ كه‌ ڕۆژێكی ئێجگار پیرۆزو به‌ناوبانگه‌و خوا ئایینه‌كه‌ی خۆی له‌و ڕۆژه‌دا ته‌واو كرد، به‌ ڕۆژوو بوون له‌و ڕۆژه‌دا تاوانی دوو ساڵ ده‌سڕێته‌وه.


٣ ــ به‌جێهێنانی حه‌ج و عه‌مره‌: له‌ گه‌وره‌ترین ئه‌و كارانه‌ی له‌م ده‌ ڕۆژده‌ ئه‌نجام ده‌درێن حه‌جی ماڵی خوایه‌، هه‌ركه‌سێك خوا بۆ ڕه‌خساند به‌ره‌و حه‌ج بڕوات و مه‌ناسكی حه‌ج و عه‌مره‌ به‌و شێوه‌ی داواكراوه‌ به‌جێ هێنا، ئه‌وه‌ به‌ش و پاداشتێكی ئێجگار نه‌بڕاوه‌ی تووش ده‌بێت، پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) ده‌فه‌رموێت: (الحج المبرور ليس له جزاء إلا الجنة). واتە: حه‌جی وه‌رگیراو هیچ پاداشتێكی نییه‌ به‌هه‌شت نه‌بێت.

٤ ــ جەژنی قوربان دەکەوێتە ڕۆژی (١٠)ی ذی الحجة‌‌ ـــ هەروەها له‌ كاره‌ خێره‌كانی ئه‌م ده‌ ڕۆژه‌ سه‌ربڕینی قوربانییه‌ له‌ پێناوی خواداو به‌خشینه‌وه‌یه‌تی به‌سه‌ر موسڵماناندا و هه‌روه‌ها به‌خشینی ماڵ و سامانه‌ له‌ پێناوی خوادا.

ڕۆژوو گرتنی دووشەممە و پێنج شەممان لە هەفتەدا.
ڕۆژووی سێ ڕۆژە سپییەکان (کە ١٣ و ١٤ و ١٥ی هەموو مانگێکی کۆچی یە).