کۆمەڵێك زانیاری دەربارەی قورئانی پیرۆز پ/ لەبەر چی باوەڕدارانی ئەم دینە واتە ئوممەتی موحەممەد (صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم)، چاکترین ئوممەت و کۆمەڵن؟
و/ ئوممەتی موحەممەد (صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم)، چاکترین ئوممەت و کۆمەڵن، هینراونەتە ئەم سەر زەوی‌یە بۆ کەڵك گەیاندن بە مەردم و ڕێنمایی کردنیان، بۆیە فەرمان بە چاکە دەدەن و، ڕێ لە کاری خراپە و شیرك دەگرن و باوەڕیشیان بە خودا هەیە. خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿كُنتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّـهِ ۗ وَلَوْ آمَنَ أَهْلُ الْكِتَابِ لَكَانَ خَيْرًا لَّهُم ۚ مِّنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَأَكْثَرُهُمُ الْفَاسِقُونَ ١١٠﴾ آلِ عِمران
پ/ فەرمان بە ئیمانداران دەکات کە بەردەوام زۆر دادگەربن و لەبەر خودا شایەتی بدەن؟
و/ لە ئایەتی ژمارە (١٣٥)ی سورەتی ألنِّساء. خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّـهِ وَلَوْ عَلَىٰ أَنفُسِكُمْ أَوِ الْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ ۚ إِن يَكُنْ غَنِيًّا أَوْ فَقِيرًا فَاللَّـهُ أَوْلَىٰ بِهِمَا ۖ فَلَا تَتَّبِعُوا الْهَوَىٰ أَن تَعْدِلُوا ۚ وَإِن تَلْوُوا أَوْ تُعْرِضُوا فَإِنَّ اللَّـهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا ١٣٥﴾ ألنِّساء
واتە: ئەی کەسانێك کە باوەڕتان هێناوە! بە دادپەروەری و یەکسانی هەڵسن بۆ ئەنجامدانی کاری مەردم، بە شێوەیەك هیچ کات ستەمتان لێ نەوەشێتەوە، هەمیشەش شایەتی لەسەر حەق بدەن بۆ خودا، ئەگەرچی ئەو شایەتی‌یەش بە زیانی خۆتان‌و، دایك و باوك و خزمانیشتان بێت، دەبێ ئێوە هەر بەڕێکی جێ‌بەجێ‌ی بکەن بێ لادان، ئەگەر شایەتی (بۆ دراو) دەوڵەمەند بێ یان هەژار (شایەتی‌یەکە هەر بدەن)، چونکە خودا بەوان لە پێشترە (و قازانجیان چاکتر دەزانێت)، کە وابوو مەکەونە شوێنی هەواو ئارەزووتان تا لە حەق لابدەن (واتە: خزمایەتی تینتان تێنەکات بۆ شاردنەوەی شایەتی‌یەکە بە حەق، وە ئەگەر (شایەتی‌یەکە) پێچەوانە بدەن یان نەیدەن و گوێی نەدەنێ، ئەوە بەڕاستی خودا هەمیشە بە کارەکانتان ئاگادارە.
پ/ ئایا دەزانی چارەنووسی دووڕووەکان (ألمُنَافِقيِن) لە ڕۆژی قیامەتدا چیە؟
و/ دووڕووەکان (ألمُنَافِقيِن) لە چینی هەرە خوارێی ئاگری دۆزەخدان. خوادی گەورە دەفەرموی:
﴿ إِنَّ الْمُنَافِقِينَ فِي الدَّرْكِ الْأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ وَلَن تَجِدَ لَهُمْ نَصِيرًا ١٤٥﴾ ألنِّساء
پ/ کێ بۆی هەیە (بۆی دروستە) قسەی ناخۆش و نابەجێ و خراپ بکات؟
و/ کەسێکی ستەم لێکراو دەتوانێ هەموو قسەیەك لەڕووی ستەمکاردا بکات، ئەگەر چی لێبوردنیش پەسندترو باشترە. خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿ لَّا يُحِبُّ اللَّـهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلَّا مَن ظُلِمَ ۚ وَكَانَ اللَّـهُ سَمِيعًا عَلِيمًا ١٤٨﴾ألنِّساء
پ/ کێ ستەمکارترین کەسە؟
و/ خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَىٰ عَلَى اللَّـهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ ۗ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ ٢١﴾ ألأَنعَام
واتە: دەبێ کێ لەو کەسە ستەمکارتر بێ کە درۆ بە دەم خوداوە هەڵبەستێ و بڵێ: لە قیامەتدا بتەکان شەفاعەتمان بۆ دەکەن؟ وە یان بە ئایەتەکانی خودا باوەڕ نەکاو، بە درۆیان دانێت؟ بەڕاستی ستەمکاران و درو هەڵبەستان قەت سەرفرازو ڕزگار نابن.
پ/ ئەو بارە قورسە چیە کە بە کۆڵی ئینسانەوەیە لە ڕۆژی قیامەتدا؟
و/ باری قورسی تاوانەکانە کە لە دنیادا ئەنجامیان داوە. خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿قَدْ خَسِرَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِلِقَاءِ اللَّـهِ ۖ حَتَّىٰ إِذَا جَاءَتْهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً قَالُوا يَا حَسْرَتَنَا عَلَىٰ مَا فَرَّطْنَا فِيهَا وَهُمْ يَحْمِلُونَ أَوْزَارَهُمْ عَلَىٰ ظُهُورِهِمْ ۚ أَلَا سَاءَ مَا يَزِرُونَ ٣١﴾ ألأَنعَام
پ/ پاش چوونەکەی موسا (عَلَيْهِ السَّلَام) بۆ کێوی (طور)، گەلەکەی هەڵگەڕانەوەو شتێکی دیکەیان پەرست، ئەو شتە چی‌بوو؟
و/ گەلەکەی موسا (عَلَيْهِ السَّلَام) لە خشڵ‌و ز‌ێڕەکانیان پەیکەرێکی گوێرەکەیان دروست کردو کردیان بە پەرستراو. خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿ وَاتَّخَذَ قَوْمُ مُوسَىٰ مِن بَعْدِهِ مِنْ حُلِيِّهِمْ عِجْلًا جَسَدًا لَّهُ خُوَارٌ ۚ أَلَمْ يَرَوْا أَنَّهُ لَا يُكَلِّمُهُمْ وَلَا يَهْدِيهِمْ سَبِيلًا ۘ اتَّخَذُوهُ وَكَانُوا ظَالِمِينَ ١٤٨﴾ألأَعراف
پ/ لەئایەتێکی قورئانی پیرۆزدا خودای گەورە فەرمان بە ئیمانداران دەکات کە قورئان دەخوێنرێ گوێی بۆ ڕادێرن، ئەم ئایەتە کامەیە؟
و/ ئایەتی ژمارە (٢٠٤)ی سورەتی (ألأَعراف). خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَأَنصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ ٢٠٤﴾ألأَعراف
خودای گەورە لەو ئایەتەی سەرەوە فەرمان بە ئیمانداران دەکات، کە
ئەم قورئانە دەخوێندرێ زۆر بە وردیی گوێی بدەنێ و کڕو بێ‌دەنگ بن و هەراو هۆریا مەکەن، بۆ ئەوەی خودای گەورە ـــ لەبەر ڕێزلێنان و قایلبوون بە گەورەیی‌و ڕیزداریی قورئان ـــ بەزەیی پێتاندا بێتەوە. واتە: بە پێچەوانەی هاوبەشدانەرەکانەوە، کە ئەوان لەکاتی خوێندنی قورئاندا دەیکەنە هەراو هۆسە.
پ/ ئەو بەڵێنەی خودای گەورە چیە کە داویەتی بە پیاوو ژنە بڕوادارەکان لە سورەتی (ألتَّوبة)؟
و/ خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿وَعَدَ اللَّـهُ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَمَسَاكِنَ طَيِّبَةً فِي جَنَّاتِ عَدْنٍ ۚ وَرِضْوَانٌ مِّنَ اللَّـهِ أَكْبَرُ ۚ ذَٰلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ٧٢﴾ أَلتَّوبة
خودا بەڵێنی بە پیاوو ژنە بڕوادارەکان داوە بە بەهەشتانێك کە ڕووبارەکان دەڕۆن بە ژێریاندا تێیدا دەمێننەوە بۆ هەمیشەیی‌و (بەڵێنی پێ‌داون) بە چەند کۆشکی چاك و ڕازاوە لەناو بەهەشتە هەتاهەتاییەکاندا، سەرەڕای ئەوانە، ڕەزامەندیی خودا لە هەموو گەورەترو خۆشترە (لە هەموو شتێك)، هەر ئەوەیە سەرکەوتنی زۆر گەورە.
پ/ ئایا دەزانی دوعای بە هەشتی‌یەکان و سڵاویان چیە لە بەهەشتدا؟
و/ دوعایان تێیدا (ئەوەیە کە دەڵین): پاك و بێگەردی بۆتۆ ئەی پەروەردگارمان، سڵاو کردن لێیان لە (بەهەشت)دا بە ووشەی (سەلام)ـە، وە دواهەمی دوعایان (ئەوەیە کە دەڵێن): بێ‌گومان سوپاس‌و ستایش هەر بۆ خودایە کە پەوەردگاری هەموو جیهانە.
خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿دَعْوَاهُمْ فِيهَا سُبْحَانَكَ اللَّـهُمَّ وَتَحِيَّتُهُمْ فِيهَا سَلَامٌ ۚ وَآخِرُ دَعْوَاهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّـهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ١٠﴾ يُونِس
پ/ ئایا دەزانی دوای بینینی ئەو هەموو بەڵگەو نیشانەیە لە سەر پاکی یوسف (عَلَيْهِ السَّلَام)، لەبەر چی عەزیزی (میسر) بڕیاری دا بیخاتە زیندانەوە؟
و/ دوای بینینی ئەو هەموو بەڵگەو نیشانەیە لەسەر پاکی یوسف (عَلَيْهِ السَّلَام)، بۆ خۆیان وایان بە چاك زانی بۆ بزرکردنی دەنگۆکە تا ماوەیەك بیخەنە زیندانەوە، بەڵکو وردە وردە دەنگ‌و باسەکە نەمێنێ‌و لەبیر بچێتەوە. خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿ثُمَّ بَدَا لَهُم مِّن بَعْدِ مَا رَأَوُا الْآيَاتِ لَيَسْجُنُنَّهُ حَتَّىٰ حِينٍ ٣٥﴾ يُوسُف
پ/ ئایا دەزانی ئەو شتە چیە کە دەبێتە هۆی ئاسوودەو ئارامی دڵان؟
و/ بە یادی خوا دڵەکان ئۆقرە دەگرن و ئاسوودە دەبن. خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللَّـهِ ۗ أَلَا بِذِكْرِ اللَّـهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ ٢٨﴾ ألرَّعد
پ/ ئایا دەزانی ڕووداوی (ألإِفْك) چی‌بوو؟
و/ ڕووداوی (ألإِفْك) ئەوە بوو کە بە ناهەق بۆختانیان بۆ خاتوو عائیشە (رَضيَ اللهُ عَنْها) هەڵبەست. ئەوجا بۆ دیفاع و بەرگری لە نامووس‌و شەرەفی عائشە (رَضيَ اللهُ عَنْها) خودای گەورە لەسەر یەك (دە) ئایەتی بۆ پێغەمبەر (صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم) ناردە خوارەوە کە تێیاندا خودای گەورە پاکی‌و بێتاوانیی عائشە (رَضيَ اللهُ عَنْها)ی دەرخست.
خودای گەورە دەفەرموی:
﴿إِنَّ الَّذِينَ جَاءُوا بِالْإِفْكِ عُصْبَةٌ مِّنكُمْ ۚ لَا تَحْسَبُوهُ شَرًّا لَّكُم ۖ بَلْ هُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ ۚ لِكُلِّ امْرِئٍ مِّنْهُم مَّا اكْتَسَبَ مِنَ الْإِثْمِ ۚ وَالَّذِي تَوَلَّىٰ كِبْرَهُ مِنْهُمْ لَهُ عَذَابٌ عَظِيمٌ ١١﴾ أَلنُّور
پ/ ئەو کەسە کێ‌بوو کە سەرۆکایەتی بەشێکی زۆری ئەو تاوانەی دژ بە خاتوو عائیشە (رَضيَ اللهُ عَنْها) کرد؟ واتە: ڕووداوی (ألإِفْك)؟
و/ سەرۆکی دووڕووەکان ـــ المنافقين ـــ (عبد الله بن أبي بن سلول).
پ/ بەڵگە چیە لەسەر ئەوەی کە جنۆکە (جن) غەیب نازانێ؟
و/ بەڵگە، ئەو ئایەتە پیرۆزەی خوارەوەیە، خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿فَلَمَّا قَضَيْنَا عَلَيْهِ الْمَوْتَ مَا دَلَّهُمْ عَلَىٰ مَوْتِهِ إِلَّا دَابَّةُ الْأَرْضِ تَأْكُلُ مِنسَأَتَهُ ۖ فَلَمَّا خَرَّ تَبَيَّنَتِ الْجِنُّ أَن لَّوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ الْغَيْبَ مَا لَبِثُوا فِي الْعَذَابِ الْمُهِينِ ١٤﴾ سَبَأ
واتە: ئینجا کاتێك بڕیاری مردنی (سولەیمان)مان داو مراندمان، هیچ شتێك جنۆکەی ئاگادار نەکرد بە مردنی، بێجگە لە خۆرەو مۆرانەی زەوی کە داردەستەکەی (سولەیمان)یان دەخوارد (کە سولەیمان خۆی دابوو بە سەریدا)، ئینجا کاتێ (سولەیمان) کەوت، ئەوکات ئاشکرابووو دەرکەوت بۆ ئادەمیی کە ئەگەر جنۆکە شتی نادیار (غەیب)یان زانیبا وەك (پڕوپاگەندە وابوو) ئەوەندە لەو سزا قورس و پەست و کاریگەریدا نەدەمانەوە! (ئیبن عەبباس) دەڵی: پاش ساڵیك ئەوجا پێ‌یان زانی کە سولەیمان (عَلَيْهِ السَّلَام) کۆجی دوایی کردووە.
پ/ ئایا فریشتەکان (ملائكة) خاوەنی باڵن؟
و/ بەڵێ! فریشتەکان خاوەنی دوو باڵ و سێ باڵ‌و چوار باڵن، لە ئاسمانەوە بەو باڵانە بەرەو زەویی دین‌و دەگەڕینەوە. خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿الْحَمْدُ لِلَّـهِ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَاعِلِ الْمَلَائِكَةِ رُسُلًا أُولِي أَجْنِحَةٍ مَّثْنَىٰ وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ ۚ يَزِيدُ فِي الْخَلْقِ مَا يَشَاءُ ۚ إِنَّ اللَّـهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ١﴾ فاطِر