کۆمەڵێك زانیاری دەربارەی قورئانی پیرۆز پ/ باوەڕدارانی ڕاستەقینە کێن؟
و/ باوەڕدارانی ڕاستەقینەو دڵسۆز تەنها کەسانێکن کە هەر ناوی خودا هێنرا، دڵیان لەبەر گەورەیی ئەو دەکەوێتە لەرزەو، ترسی لێ‌دەنیشیت، کاتێکیش کە ئایەتەکانی خودا دەخوێنرێتەوە بە سەریاندا، باوەڕیان زیاد و بەهێز دەبێ و، هەر بە پەروەردگاریان پشت دەبەستن ــ واتە: پشت و پەنایان هەر ئەوە ــ ، ئەوانەش کە بەڕێك و پێکی نوێژ دەکەن، وە لەو ڕزق و ڕۆزی‌یەی پێمان داون لە پێناوی خودا دەیبەخشن (بە ناوی زەکاتەوە بێت یان بە ناوی صەدەقەوە). خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللَّـهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آيَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِيمَانًا وَعَلَىٰ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ٢ الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ ٣ أُولَـٰئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا ۚ لَّهُمْ دَرَجَاتٌ عِندَ رَبِّهِمْ وَمَغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ ٤﴾ ألأنفال
پ/ ئایا دەزانی بێفەڕترین و خراپترینی گیان لەبەران لەلای خودا کێ‌یە؟
و/ بێفەڕترین و خراپترینی گیان لەبەران لەلای خودا ئەو خەڵکە کەڕو لاڵەیە تێناگات و بیر لە ئایەت و بوونەوەر ناکاتەوەو خۆی گێل دەکا.
خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿ إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِندَ اللَّـهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذِينَ لَا يَعْقِلُونَ ٢٢﴾ ألأنفال
پ/ ئایا فیتنەو بەڵا تەنها یەخەی گوناهباران دەگرێ یان یەخەی هەموان ــ گوناهبارو بێ گوناه ــ دەگرێ؟
و/ فیتنەو بەڵا یەخەی هەموان ـــ گوناهبارو بێ گوناه، چاك و خراپ ـــ دەگرێتەوە، یان وەك دەڵین: (تەڕو وشك) پێکەوە دەسووتێ، بۆیە ئیمامی (بوخاری) لە فەرموودەیەکدا هێناویەتی:
«إِنَّ النَّاسَ إِذَا رَأَوْا الظَّالِمَ فَلَمْ يَأْخُذُوا عَلَى يَدَيْهِ أَوْشَكَ أَنْ يَعُمَّهُمُ اللَّه بِعِقَابٍ مِنْهُ»،
واتە: خەڵکی کە ستەمکاریان دیت و، دەستیان نەگرت لە خراپەکەی، نزیکە خودای بە توانا جەزرەبەی هەمووان بدات. بشزانن کە بێگومان تۆڵەی خودا توندو سەختە.
خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿وَاتَّقُوا فِتْنَةً لَّا تُصِيبَنَّ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنكُمْ خَاصَّةً ۖ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّـهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ ٢٥﴾ ألأنفال
پ/ ئەو دوعایەی کە موسا (عَلَيْهِ السَّلَام) لە فیرعەون و پیاوەکانی کرد چۆن‌بوو؟
و/ موسا (عَلَيْهِ السَّلَام) داوای لە خودای پەروەردگار کرد کە ماڵ و سامان و داراییەکەیان تەفرو تونا بکات و هیچ سوودی نەبێ بۆیان و شوێنەواریان نەهێڵێ، دڵ و دەروونیان پتر قورس و ڕەق و ڕەش بکات، چونکە بڕوا ناهێنن هەتا سزای سەختی ئازەردار نەبینن. خوادی گەورە دەفەرموێ:
﴿وَقَالَ مُوسَىٰ رَبَّنَا إِنَّكَ آتَيْتَ فِرْعَوْنَ وَمَلَأَهُ زِينَةً وَأَمْوَالًا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا رَبَّنَا لِيُضِلُّوا عَن سَبِيلِكَ ۖ رَبَّنَا اطْمِسْ عَلَىٰ أَمْوَالِهِمْ وَاشْدُدْ عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ فَلَا يُؤْمِنُوا حَتَّىٰ يَرَوُا الْعَذَابَ الْأَلِيمَ ٨٨﴾ يونس
پ/ ئایا دەزانی (عیددەی) ئافرەتی تەڵاق دراو ــ پێش ئەوەی مێردەکەی بچێتە لای ــ چەندە؟
و/ هیچ (عیددەی) نی‌یە، واتە بێ (عیددە) دەتوانێ مێرد بکاتەوە (چونکە عیددە بۆ ئەوەیە دەرکەوێ ئاخۆ سکی هەیە یانە؟).
خودای گەورە دەفەرموی:
﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَكَحْتُمُ الْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِن قَبْلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ فَمَا لَكُمْ عَلَيْهِنَّ مِنْ عِدَّةٍ تَعْتَدُّونَهَا ۖ فَمَتِّعُوهُنَّ وَسَرِّحُوهُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا ٤٩﴾ ألأحزاب
پ/ ئایا دەزانی درەختی زەققوم (شَجَرةُ ٱلزَّقُّوم) چیە؟
و/ ئەو درەختە خواردنی (دۆزەخی‌یانە). خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿أَذَٰلِكَ خَيْرٌ نُّزُلًا أَمْ شَجَرَةُ الزَّقُّومِ ٦٢ إِنَّا جَعَلْنَاهَا فِتْنَةً لِّلظَّالِمِينَ ٦٣ إِنَّهَا شَجَرَةٌ تَخْرُجُ فِي أَصْلِ الْجَحِيمِ ٦٤ طَلْعُهَا كَأَنَّهُ رُءُوسُ الشَّيَاطِينِ ٦٥ فَإِنَّهُمْ لَآكِلُونَ مِنْهَا فَمَالِئُونَ مِنْهَا الْبُطُونَ ٦٦ ثُمَّ إِنَّ لَهُمْ عَلَيْهَا لَشَوْبًا مِّنْ حَمِيمٍ ٦٧﴾ ألصَّافَّات
پ/ ئایا ئەندامەکانی لەش گەواهی (شَهَادَةٌ) دەدەن لەسەر خاوەنەکانیان لە ڕۆژی دواییدا؟
و/ بەڵێ؛ ئەندامەکانی لەش شاهێدی دەدەن لەسەر خاوەنەکانیان لە ڕۆژی (قیامەت). خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿حَتَّىٰ إِذَا مَا جَاءُوهَا شَهِدَ عَلَيْهِمْ سَمْعُهُمْ وَأَبْصَارُهُمْ وَجُلُودُهُم بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ٢٠ وَقَالُوا لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدتُّمْ عَلَيْنَا ۖ قَالُوا أَنطَقَنَا اللَّـهُ الَّذِي أَنطَقَ كُلَّ شَيْءٍ وَهُوَ خَلَقَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ٢١﴾ فُصِّلَت
پ/ ئایا دەزانی مانای (أُمِّ الْكِتَابِ) کە لە ئایەتی ژمارە (٤)ی سورەتی (ألزُّخْرُفِ)دا هاتووە چیە؟
و/ (أُمِّ الْكِتَابِ)، واتە: تابلۆی پارێزراو (أللوح ٱلمحفوظ). خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿ وَإِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتَابِ لَدَيْنَا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ ٤﴾ ألزُّخْرُفِ
پ/ دوعای سواربوونی ووڵاغ یان ئامێری گواستنه‌وه، کامەیە؟
و/ بِسْمِ اللهِ، الحَمْدُ للهِ ﴿ . . . سُبْحَانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَـٰذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ ١٣ وَإِنَّا إِلَىٰ رَبِّنَا لَمُنقَلِبُونَ ١٤﴾ ألزُّخْرُفِ
واتە: بەناوی خودا، سوپاس و ستایش بۆ خودا، پاکی و بێ گەردی بۆ ئەو خودایەی کە ئەوەی ژێربار خستوین و ئێمە هیچ دەستەڵاتمان بەسەریدا نی یە، وە ئێمە (لە ڕۆژی دوایی دا) بۆلای پەروەردگارمان دەگەڕێ‌ینەوە.
پ/ خودای گەورە دەفەرموێ: ﴿وَقَالُوا لَوْلَا نُزِّلَ هَـٰذَا الْقُرْآنُ عَلَىٰ رَجُلٍ مِّنَ الْقَرْيَتَيْنِ عَظِيمٍ ٣١﴾ ألزُّخْرُفِ
واتە: (بیانوویەکی دیکەیان گرت) و گوتیان: بۆچی ئەو قورئانە نەنێردراوەتە خوارەوە بۆ پیاوێکی گەورەی (ناودارو دارا)ی ئەو دوو شارە؟
ئەو دوو شارە کامەیەو ئەو دوو پیاوە کێن؟
و/ شاری (مەککە) و شاری (طائف)، دوو پیاوەکەش: لە مەککە (وەلیدی کوری موغیرە) و لە طائف (عوروەی کوڕی مەسعودی سەقەفی).
پ/ ئەو ڕووبارانەی کە لە (بەهەشت)دا هەن کامانەن؟
و/ ڕووباری زۆری لە ئاوی خاوێن و نەگۆڕاوو بێ بۆن، وە زۆر ڕووباری تێدایە لە شیری سپی و جوان کە بە هۆی مانەوە ــ وەك شیری دنیا ـــ تامی نەگۆڕاوە، چەندی ڕووباری تێدایە لە شەراب و عەرەقێك ــ کە بۆ ئەوانەی دەیخۆنەوە ــ زۆر خۆش و بە مەزەیە (واتە: دوورە لە هەر وەسفێکی عەرەقی دنیا)، وە چەندان ڕووبارو چەمی تێدایە لە هەنگوینی پالاوتە و بێ‌گەرد.
خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿مَّثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ ۖ فِيهَا أَنْهَارٌ مِّن مَّاءٍ غَيْرِ آسِنٍ وَأَنْهَارٌ مِّن لَّبَنٍ لَّمْ يَتَغَيَّرْ طَعْمُهُ وَأَنْهَارٌ مِّنْ خَمْرٍ لَّذَّةٍ لِّلشَّارِبِينَ وَأَنْهَارٌ مِّنْ عَسَلٍ مُّصَفًّى ۖ وَلَهُمْ فِيهَا مِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ وَمَغْفِرَةٌ مِّن رَّبِّهِمْ ۖ كَمَنْ هُوَ خَالِدٌ فِي النَّارِ وَسُقُوا مَاءً حَمِيمًا فَقَطَّعَ أَمْعَاءَهُمْ ١٥﴾ مُحَمَّد
پ/ خودای گەورە لە بارەی (بەهەشت)ـەوە دەفەرموێ:
﴿لَهُم مَّا يَشَاءُونَ فِيهَا وَلَدَيْنَا مَزِيدٌ ٣٥﴾ ق
واتە: حەزیشیان لە هەر شتێك بێت بۆیان هەیە داوای بکەن، وە زیادەش لەوە کە بەخەیاڵی هیچ کەسێکدا نایەت، لامان هەیە.
ئایا دەزانی ئەو زیادەیە چیە کە خودای گەورە فەرموویەتی لەو ئایەتە پیرۆزەدا؟
و/ ئەو زیادەیە: وەك ئیمامی (موسلیم) دەڵێ: سەیر و تەماشای دیمەن و ڕوخساری پیرۆزی خودای پەروەردگارە (جَلَّ جَلالُه).
پ/ ئایا دەزانی (عیددەی) ئەو ژنانە چەندە؟
- ئەو ژنانەی کە بێ‌هیوا دەبن لەبەر پیری لە تێکەوتنی حەیز (ألحَيض).
- ئەو ژنانەی کە هێشتا حەیزیان نەدیتووە لەبەر ئەوەی هێشتا منداڵن و بالغ نەبوون.
- ئەو ژنانەی کە سك پڕن (دوو گیان)ن.
﴿وَاللَّائِي يَئِسْنَ مِنَ الْمَحِيضِ مِن نِّسَائِكُمْ إِنِ ارْتَبْتُمْ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلَاثَةُ أَشْهُرٍ وَاللَّائِي لَمْ يَحِضْنَ ۚ وَأُولَاتُ الْأَحْمَالِ أَجَلُهُنَّ أَن يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ ۚ وَمَن يَتَّقِ اللَّـهَ يَجْعَل لَّهُ مِنْ أَمْرِهِ يُسْرًا ٤﴾ ألطَّلاق
پ/ ئایا دەزانی مانای وشەی (ألحَيَوَان) کە لە قورئانی پیرۆزدا هاتووە چیە؟
و/ ژیانی ڕاستەقینەی ماڵی (قیامەت). خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿وَمَا هَـٰذِهِ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ ۚ وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوَانُ ۚ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ ٦٤﴾ ألعَنكَبوت
پ/ لە کام سورەتی قورئانی پیرۆزدا خودای گەورە، باوی بەکوڕ کردن (تەبەننی) هەڵوەشاندەوە؟
و/ لە سورەتی (ألأَحزاب). خودای گەورە دەفەرموێ؟
﴿مَّا جَعَلَ اللَّـهُ لِرَجُلٍ مِّن قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ ۚ وَمَا جَعَلَ أَزْوَاجَكُمُ اللَّائِي تُظَاهِرُونَ مِنْهُنَّ أُمَّهَاتِكُمْ ۚ وَمَا جَعَلَ أَدْعِيَاءَكُمْ أَبْنَاءَكُمْ ۚ ذَٰلِكُمْ قَوْلُكُم بِأَفْوَاهِكُمْ ۖ وَاللَّـهُ يَقُولُ الْحَقَّ وَهُوَ يَهْدِي السَّبِيلَ ٤ ادْعُوهُمْ لِآبَائِهِمْ هُوَ أَقْسَطُ عِندَ اللَّـهِ ۚ فَإِن لَّمْ تَعْلَمُوا آبَاءَهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ فِي الدِّينِ وَمَوَالِيكُمْ ۚ وَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ فِيمَا أَخْطَأْتُم بِهِ وَلَـٰكِن مَّا تَعَمَّدَتْ قُلُوبُكُمْ ۚ وَكَانَ اللَّـهُ غَفُورًا رَّحِيمًا ٥﴾ ألأَحزاب
پ/ ئەو ئایەتە کامە بوو دابەزی کە پێغەمبەر () بەڵێنی بە ئوممەتەکەی دا بە دەست گرتن و فەتحی ناوچەکانی (فارس) و (ڕۆم)، ئەوجا دووڕووەکان و جوولەکەکان کردیانە هەراو گوتیان: شتی وا چۆن دەبێ؟
و/ ئایەتی ژمارە (٢٦)ی سورەتی (آلِ عِمران). خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿قُلِ اللَّـهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَن تَشَاءُ وَتَنزِعُ الْمُلْكَ مِمَّن تَشَاءُ وَتُعِزُّ مَن تَشَاءُ وَتُذِلُّ مَن تَشَاءُ ۖ بِيَدِكَ الْخَيْرُ ۖ إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ٢٦﴾ آلِ عِمران
پ/ لە کام ئایەتی قورئانی پیرۆزدا باس کراوە کەخودای گەورە عیسا (عَلَيْهِ السَّلَام)ی بەرزکردۆتەوە لای خۆی؟
و/ لە ئایەتی ژمارە (٥٥)ی سورەتی (آلِ عِمران). خودای گەورە دەفەرموی:
﴿ إِذْ قَالَ اللَّـهُ يَا عِيسَىٰ إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَرَافِعُكَ إِلَيَّ وَمُطَهِّرُكَ مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَجَاعِلُ الَّذِينَ اتَّبَعُوكَ فَوْقَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ ۖ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأَحْكُمُ بَيْنَكُمْ فِيمَا كُنتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ ٥٥﴾ آلِ عِمران