١ــ حوکمی پیتی ( صاد ـ ص ) لە وشەی و هاوشێوەکانیدا.
٢ــ حوکمی لە سورەتی آلِ عِمران .
٣ــ حوکمی لە سورەتی يوسُف.
٤ــ حوکمی لە سورەتی النَّمل.
٥ــ حوکمی و لەسورەتی الرُّوم، ئایەتی / ٥٤.

١ــ حوکمی پیتی ( صاد ـ ص ) لە وشەی و هاوشێوەکانیدا.
لە زمانی عەرەبیدا دوو کار ( فِعل )ی تێدایە ( ) وە ( )، هەندێک عەرەب ( سین ـ س )ی ئەو دوو کارە قەڵەو دەکەن‌و دەیکەن بە ( صاد ـ ص )، بەهۆی ئەوەی کە لە ( طاء ـ ط )ەوە نزیکەو دەڵێن ( ) وە ( ). جا لەسەر زمانی ئەو کۆمەڵە عەرەبە، قورئانی پیرۆزیش چوار وشەی بە ( صاد ـ ص ) تێدا نوسراوەو، هەندێکیش لە قورئانخوێنەکان هەر بە ( سین ـ س ) خوێندوویانەتەوە، چونکە بنەچەیان ( سین ـ س )ە. بەڵام هەندێکی دیکەیان بە ( صاد ـ ص ) خوێندوویانەتەوە، چونکە لە قورئاندا بە ( صاد ـ ص ) نووسراوە . ئیدی ریوایەتی ( حَفْص ) له ڕێگەی ( الشَّاطِبِيَّة )دا بەم شێوەی خوارەوەیە:
أ ــ ( حَفْص ) ئەم دوو وشەیەی تەنها بە ( سین ـ س ) خوێندووتەوە:
               ﴿ . . . وَٱللَّهُ يَقۡبِضُ وَيَبۡصُۜطُ وَإِلَيۡهِ تُرۡجَعُونَ ٢٤٥﴾‏
                ﴿. . . وَٱذۡكُرُوٓاْ إِذۡ جَعَلَكُمۡ خُلَفَآءَ مِنۢ بَعۡدِ قَوۡمِ نُوحٖ وَزَادَكُمۡ فِي ٱلۡخَلۡقِ بَصۜۡطَةٗۖ . . . ٦٩﴾‏

ب ــ ( حَفْص ) ئەم وشەیەی تەنها بە ( صاد ـ ص ) خوێندووتەوە:
           ﴿لَّسۡتَ عَلَيۡهِم بِمُصَيۡطِرٍ ٢٢﴾

ج ــ ( حَفْص ) ئەم وشەیەی بە ( صاد ـ ص )و ( سین ـ س ) خوێندووتەوە، هەرچەندە بە ( صاد ـ ص ) مەشهورترە:
                ﴿أَمۡ عِندَهُمۡ خَزَآئِنُ رَبِّكَ أَمۡ هُمُ ٱلۡمُصَۜيۡطِرُونَ ٣٧﴾‏

٢ــ حوکمی لە سورەتی آلِ عِمران .
لەکاتی بەیەکگەیاندنی بە ەوە دەبینین: دوو پیتی زەنەدار بەیەکدەگەن، یەکەمیان: پیتی ( م )ی دووەم لە وشەی ( ميمْ ) زەنەدارەو دووەمیان: ( ل )ی یەکەمی وشەی کە ئەویش زەنەدارە، بەم شێوەیە . بۆ خۆدەربازکردن لە بەیەکگەیشتنی دوو پیتی زەنەدار، زانایان فەرموویانە: پیتی ( میم )ەکە جووڵەدار دەکەین بە سەر ( فتحة )و دەبێتە: . بەڵام ئایا دواتر پیتی درێژکراوی ( ي ) چەندە درێژدەکەین، دوو شیوازی هەیە:
یەکەم: وەکو درێژکراوی پێویست ( المَدُّ اللازم ) مامەڵەی لەگەڵدا دەکەین‌و ( ٦ ) شەش جووڵە درێژی دەکەینەوە، چونکە ئەو سەرە ( فتحة ) کە بۆی دانراوە فەتحەیەکی ( تووشهاتوو )ە، واتە بنەڕەتی ( أصلي ) نیە، وەکو:
        ﴿الٓمٓ ١ ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡحَيُّ ٱلۡقَيُّومُ ٢﴾        
دووەم: هەروەکو درێژکراوی ئاسایی (ألمدّ ألطّبيعي) مامەڵەی لەگەڵدا دەکەین‌و، (٢) دوو جووڵە درێژی دەکەینەوە، چونکە ئەو زەنەیەی کە هۆکاری دریژکردنەوەی پیتەکە بوو بۆ ( ٦ ) شەش جووڵە، ئیستا نەماوە، وەکو:
      ﴿الٓمٓ ١ ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡحَيُّ ٱلۡقَيُّومُ ٢﴾        


٣ــ حوکمی لە سورەتی يوسُف.
ئەم وشەیە لە بنەچەدا ( ٢ ) دوو ( نون ـ ن )ی هەبووە، بەم شێوەیە . جا لەبەر ئەوەی کە سێ پیتی مینگەدار کە لە دوای یەکتری‌یەوە هاتوون زانایان بەلایانەوە قورس بووە، بۆیە هەوڵیان داوە بە یەکێك لەم دوو ڕێگەیانەی خوارەوە خۆیان لەو سەختی‌یە رزگار بکەن:
أ ــ بە ڕەوم ( الرَّوم ): بریتی‌یە لە نزمکردنەوەو کورتکردنەوەو بەپەلە خوێندنەوەی دەنگی بۆر ( ضَمَّة )ی نوونی یەکەم بە بەروارد لەگەڵ پیتەکەنی تەنیشتی‌یەوە، بەجۆرێک کە زۆربەی دەنگەکەی بروات‌و نەمێنێت، وەکو:
          

ب ــ بە ئیشمام ( الإِشمام ): ئەوەش بریتی‌یە لە بە زەنەدار خوێندنەوەی ( نون ـ ن )ی یەکەم‌و تێکهەڵکیشانی ( إدغام ) لە ( نون ـ ن )ی دووەمدا، پاشان خڕکردنی هەردوو لێوەکان لەدوای گۆکردنی ( نون ـ ن )ە تێکهەڵکێشراوەدا، بەو جورەی کە دەنگی ( ضَمَّة ) دەردەبڕێت، بە شێوەیەك کە نابینا دەرکی پێ‌ناکات، بەڵام بەبێ دروستبوونی دەنگ، لەم حاڵەتەش مینگە ( غُنَّة )ی تەواوی لەگەڵدایە، وەکو:
               ﴿قَالُواْ يَٰٓأَبَانَا مَالَكَ لَا تَأۡمَ۬نَّا عَلَىٰ يُوسُفَ وَإِنَّا لَهُۥ لَنَٰصِحُونَ ١١﴾‏

تێبینی:
١ــ زانایان لە نووسینی قورئانی پیرۆزدا هێمای بازنەیەکی گچکەی ناوپڕ، یان موعەینێک ( چوار گۆشەیەکی لارکراو ) لە پیتی پیش ( نون ـ ن )ەکە داناوە، وەکو ئاماژەیەک بە بوونی حاڵەتی ئیشمام ( الإِشمام ) لەو جێگەیەدا. ( )( )
٢ــ چۆنیەتی ئەداکردنی ئیشمام، کلیکی سەر ئەم وێنەیە بکە

٤ ــ حوکمی لە سورەتی النَّمل، لە ریوایەتی ( حَفْص )دا:

ئەم ئایەتە بەم شێوەی خوارەوە خوێندراوەتەوە:
           واتە: بە ( ياء ـ ي )ێکی سەردار ( مفتوح ) خوێندراوەتەوە، بەڵام لە کاتی وەستان لەسەری ( وَقْفْ )^[1] بە ناچاری ( اضطراري ) یان بە تاقیکردنەوە ( اختباري ). واتە: وەستان لەسەر کۆتای وشەی یەکەم، بەم دوو شێوەی خوارەوە خوێندراوەتەوە:
أ ــ وەستان لەسەری بە خوێندنەوەی ( ياء ـ ي )ەکە:
              ﴿ . . . . قَالَ أَتُمِدُّونَنِ بِمَالٖ فَمَآ ءَاتَىٰنِۦَ ٱللَّهُ خَيۡرٞ مِّمَّآ ءَاتَىٰكُمۚ . . . . ٣٦﴾‏  

ب ــ وەستان لەسەری بە لابردنی ( ياء ـ ي )ەکەو خوێندنەوەی ( نون ـ ن ) بە زەنەداری یاخود بە ڕەوم ( الرَّوْم ):
             

٥ــ حوکمی و لەسورەتی الرُّوم، ئایەتی / ٥٤.

ئەم دوو وشەیە لە سورەتی ( الرَّوْم، ئایەتی / ٥٤ ) سێ جار هاتووە، وە لە ڕێنووسی قورئاندا ( ضاد ـ ض )ەکە بە سەر ( فَتحَة ) نوسراوە. بەڵام لە ریوایەتی ( حَفْص )دا دروستە پیتی ( ضاد ـ ض ) بە سەر ( فَتحَة ) یان بە بۆر ( ضَمَّة ) بخوێندرێتەوە ^[2]:
     ﴿ ۞ٱللَّهُ ٱلَّذِي خَلَقَكُم مِّن ضَعۡفٖ ثُمَّ جَعَلَ مِنۢ بَعۡدِ ضَعۡفٖ قُوَّةٗ ثُمَّ جَعَلَ مِنۢ بَعۡدِ قُوَّةٖ ضَعۡفٗا وَشَيۡبَةٗۚ . . . ٥٤﴾‏  
       

تێبینی:
بۆ ئاگاداری: ئەگەر قورئانخوین وشەی یەکەم بە سەر ( فتحة ) بخوێنێ دەبێ هەرسێ وشەکە بە سەر ( فتحة ) بخوێنی، وە ئەگەر بە بۆر ( ضمة ) دەست پێ بکات دەبێ هەرسێکی بە بۆر ( ضمة ) بخوێنێ.

1. پێناسەی وەستان ( وَقْفْ ): بریتیە لە بڕینی دەنگ‌و وەستان لەسەر وشەیەکی قورئاندا کە هەناسەی تێدا بدرێتەوە‌و بە نیازی بەردوامبوون لە خوێندنەوەدا. ئەمەش چەد جۆرێکی هەیە لە بەشی وەستان‌و دەستپێکردندا باسکراوە.
2. خوێندنەوەی ( ضاد ـ ض )ەکە بە سەر ( فَتحَة ) لە پێشترە.