چەند تایبەتماندی‌یەك لە ریوایەتی (حَفْص)

پێویستە لەسەر ئەو کەسەی کە قورئان دەخوێنی بەو ڕیوایەتەی کەپێی دەگوترێ ڕیوایەتی (حفص عن عاصم) لەڕێگەی (ألشاطبية)وە پێویستە ڕەچاوی ئەو تایبەتمەندی‌یانە بکات لەو ڕیوایەتەدا:
١ ــ درێژکراوی واجبی بەیەکگەیشتوو (المَدُّ الواجِبُ المُتَّصِل): چوار یان پێنج (٤ -- ٥) جوڵە درێژ دەکرێتەوە، بۆ نمونە:
   سورەتی البَقَرَة.   چوار جووڵە         پێنج جووڵە   

٢ ــ درێژکراوی شیاوی جودا (المَدُّ الجائِزُ المُنْفَصِل): چوار یان پێنج ( ٤ ــ ٥ ) جوڵە درێژ دەکرێتەوە، بۆ نمونە:
   سورەتی البَقَرَة.   چوار جووڵە         پێنج جووڵە   

٣ ــ تێهەڵکێش کردنی (إدغام) نونی زەنەدار و تەنوین لە (لام) و لە (راء) بەبێ مینگە (إدغام بلا بغُنَّة)، ئەو تێهەڵکێشانە پێی دەگوترێ تێهەڵکێشانی تەواو (ألإدغام الكامل):
              
              

٤ ــ وەستان بەبێ هەناسەدان (السَّكْت) لەو چوار شوێنەدا پێویست (واجب)ـە:
﴿عِوَجَاۜ ١ قَيِّمٗا﴾  سورەتی الکهف / ١      ﴿مِن مَّرۡقَدِنَاۜۗهَٰذَا﴾   سورەتی یس، ئایەتی/ ٥٢
﴿وَقِيلَ مَنۡۜ رَاقٖ ٢٧﴾   سورەتی القِيَامَة، ئایەتی/ ٢٧      ﴿كَلَّاۖ بَلۡۜ رَانَ عَلَىٰ﴾    سورەتی المطَفِّفين، ئایەتی/١٤

٥ ــ (حَفْص) لە ڕێگەی (الشَّاطِبية)وە نونی زەنەدار تێهەڵکێش (إدغام) ناکات لەگەڵ (واو) لەکاتی گەیاندن (وصل)، لەو دوو ئایەتە پیرۆزەی خوارەوە، بەڵکو ئاشکرا (إظهار)یان دەکات:
﴿يسٓ ١ وَٱلۡقُرۡءَانِ ٱلۡحَكِيمِ ٢﴾   سورەتی یس        ﴿نٓۚ وَٱلۡقَلَمِ وَمَا يَسۡطُرُونَ ١﴾   سورەتی القلم

٦ ــ وشەی لە سورەتی (ألإنسان)، ئەم وشەیە بە دوو شێوە دەخوێندرێتەوە ئەگەر لەسەری وەستاین:
شێوەی یەکەم/ خوێندنەوەی ئەلیفەکە لەکاتی وەستان لەسەری:
شێوەی دووەم/ لابردنی ئەلیفەکەو نەخوێندنەوەی لەکاتی وەستان لەسەری:

٧ ــ حوکمی و لەسورەتی الرُّوم، ئایەتی / ٥٤.
ئەم دوو وشەیە لە سورەتی ( الرَّوْم، ئایەتی / ٥٤ ) سێ جار هاتووە، وە لە ڕێنووسی قورئاندا ( ضاد ـ ض )ەکە بە سەر ( فَتحَة ) نوسراوە. بەڵام لە ریوایەتی ( حَفْص )دا دروستە پیتی ( ضاد ـ ض ) بە سەر ( فَتحَة ) یان بە بۆر ( ضَمَّة ) بخوێندرێتەوە ^[1]:
     ﴿ ۞ٱللَّهُ ٱلَّذِي خَلَقَكُم مِّن ضَعۡفٖ ثُمَّ جَعَلَ مِنۢ بَعۡدِ ضَعۡفٖ قُوَّةٗ ثُمَّ جَعَلَ مِنۢ بَعۡدِ قُوَّةٖ ضَعۡفٗا وَشَيۡبَةٗۚ . . . ٥٤﴾‏  
       

تێبینی:
بۆ ئاگاداری: ئەگەر قورئانخوین وشەی یەکەم بە سەر ( فتحة ) بخوێنێ دەبێ هەرسێ وشەکە بە سەر ( فتحة ) بخوێنی، وە ئەگەر بە بۆر ( ضمة ) دەست پێ بکات دەبێ هەرسێکی بە بۆر ( ضمة ) بخوێنێ.

٨ ــ حوکمی لە سورەتی النَّمل، لە ریوایەتی ( حَفْص )دا:
ئەم ئایەتە بەم شێوەی خوارەوە خوێندراوەتەوە:
           واتە: بە ( ياء ـ ي )ێکی سەردار ( مفتوح ) خوێندراوەتەوە، بەڵام لە کاتی وەستان لەسەری ( وَقْفْ )^[2] بە ناچاری ( اضطراري ) یان بە تاقیکردنەوە ( اختباري ). واتە: وەستان لەسەر کۆتای وشەی یەکەم، بەم دوو شێوەی خوارەوە خوێندراوەتەوە:
أ ــ وەستان لەسەری بە خوێندنەوەی ( ياء ـ ي )ەکە:
              ﴿ . . . . قَالَ أَتُمِدُّونَنِ بِمَالٖ فَمَآ ءَاتَىٰنِۦَ ٱللَّهُ خَيۡرٞ مِّمَّآ ءَاتَىٰكُمۚ . . . . ٣٦﴾‏  

٩ ــ پیتی (راء ــ ر) لە وشەی ﴿فِرۡقٖ﴾ لەو ئایەتە پیرۆزەی سورەتی الشُّعَراء بە دوو شێوە دەخوێندرێتەوە:
ـــ (أ) قەڵەوکردنی پیتی (ر):
        ﴿فَكَانَ كُلُّ فِرۡقٖ كَٱلطَّوۡدِ ٱلۡعَظِيمِ﴾
ـــ (ب) ناسککردنی پیتی (ر):
        ﴿فَكَانَ كُلُّ فِرۡقٖ كَٱلطَّوۡدِ ٱلۡعَظِيمِ﴾

١٠ ــ پیتی (عین) لە سەرەتای سورەتی (مریم) و سورەتی (ألشّورى) ڕێنووسەکەی لە سێ پیت پێکهاتووە کە ناوەڕاستەکەی پیتی درێژکراوی نەرمە (مد اللین)، بە ئەندازەی (٤ یان ٦) جووڵە (حركة) درێژدەکرێتەوە، بەڵام درێژکردنەوەی بە (٦) جووڵە لەپێشترە
ئەم پیتە کە بەو شێوەیە دەخوێندرێتەوە (عین ) تەنها لە دوو جێگەدا لە قورئانی پیرۆزدا هەیە کە دەکەوێتە سەرەتای سورەتی (مَرْيَم) وسەرەتای سورەتی (ألشّورى)، ئەم درێژکراوەیە پاشکۆی درێژکراوی نەرمی‌یە (مُلحَقٌ بِمَدِّ اللِّين):
        چوار جووڵە:        شەش جووڵە:   
        چوار جووڵە:        شەش جووڵە:   

١١ ــ وشەی لە سورەتی يوسُف.
ئەم وشەیە لە بنەچەدا ( ٢ ) دوو ( نون ـ ن )ی هەبووە، بەم شێوەیە . جا لەبەر ئەوەی کە سێ پیتی مینگەدار کە لە دوای یەکتری‌یەوە هاتوون زانایان بەلایانەوە قورس بووە، بۆیە هەوڵیان داوە بە یەکێك لەم دوو ڕێگەیانەی خوارەوە خۆیان لەو سەختی‌یە رزگار بکەن:
أ ــ بە ڕەوم ( الرَّوم ): بریتی‌یە لە نزمکردنەوەو کورتکردنەوەو بەپەلە خوێندنەوەی دەنگی بۆر ( ضَمَّة )ی نوونی یەکەم بە بەروارد لەگەڵ پیتەکەنی تەنیشتی‌یەوە، بەجۆرێک کە زۆربەی دەنگەکەی بروات‌و نەمێنێت، وەکو:
          

ب ــ بە ئیشمام ( الإِشمام ): ئەوەش بریتی‌یە لە بە زەنەدار خوێندنەوەی ( نون ـ ن )ی یەکەم‌و تێکهەڵکیشانی ( إدغام ) لە ( نون ـ ن )ی دووەمدا، پاشان خڕکردنی هەردوو لێوەکان لەدوای گۆکردنی ( نون ـ ن )ە تێکهەڵکێشراوەدا، بەو جورەی کە دەنگی ( ضَمَّة ) دەردەبڕێت، بە شێوەیەك کە نابینا دەرکی پێ‌ناکات، بەڵام بەبێ دروستبوونی دەنگ، لەم حاڵەتەش مینگە ( غُنَّة )ی تەواوی لەگەڵدایە، وەکو:
               ﴿قَالُواْ يَٰٓأَبَانَا مَالَكَ لَا تَأۡمَ۬نَّا عَلَىٰ يُوسُفَ وَإِنَّا لَهُۥ لَنَٰصِحُونَ ١١﴾‏

تێبینی:
یەکەم/ زانایان لە نووسینی قورئانی پیرۆزدا هێمای بازنەیەکی گچکەی ناوپڕ، یان موعەینێک (چوار گۆشەیەکی لارکراو) لە پیتی پیش (نون ـ ن)ەکە داناوە، وەکو ئاماژەیەک بە بوونی حاڵەتی ئیشمام (الإِشمام) لەو جێگەیەدا. ()()
دووەم/ چۆنیەتی ئەداکردنی ئیشمام، کلیکی سەر ئەم وێنەیە بکە

 ١٢ ــ
 ١٣ ــ
تێبینی:
ئەو دوو تێهەڵکێشکردنە پێی دەگوترێ تێکهەڵکێشانی هاوڕەگەز (إدغامُ المُتَجانِسَيْن).

1. سوورەتی (الْمُزَّمِّل)، ئایەتی /٤.
2. سوورەتی (الفُرقَان)، ئایەتی /٣٢.
3. سوورەتی (التَّوبة)، ئایەتی /٦٠.
4. شێخ موسى نصر دەڵێ دروستی‌و ڕاستی ئەم فەرموودەیەم لە (شێخ الألباني)یەوە وەرگرتووە. (دەڵێم: شێخ الألباني دەقی فەرموودەکەو تەخریج و بڕیاری دروستی لە کتێبی "سلسلة الأحاديث الصحيحة" بە ژمارە ٢٢٣٧ هێناوەتەوە).
5. رواه (البخاري ٤٩٩٩) و (مسلم ٢٤٦٤).
6. خوێندنەوەی ( ضاد ـ ض )ەکە بە سەر ( فَتحَة ) لە پێشترە.
7. پێناسەی وەستان ( وَقْفْ ): بریتیە لە بڕینی دەنگ‌و وەستان لەسەر وشەیەکی قورئاندا کە هەناسەی تێدا بدرێتەوە‌و بە نیازی بەردوامبوون لە خوێندنەوەدا. ئەمەش چەد جۆرێکی هەیە لە بەشی وەستان‌و دەستپێکردندا باسکراوە.